PartyzanciAK » Przerzuty i kurierzy » Przerzuty i Kurierzy z książki Rotmistrza Budarkiewicza - AK NA PODHALU - Na kurierskich szlakach

Przerzuty i Kurierzy z książki Rotmistrza Budarkiewicza - AK NA PODHALU - Na kurierskich szlakach

PDFDrukujEmail
Spis treści
Przerzuty i Kurierzy z książki Rotmistrza Budarkiewicza - AK NA PODHALU
NA KUR. SZL.
NA KUR. SZL.
NA KUR. SZL.
NA KUR. SZL.
NA KUR. SZL.
NA KUR. SZL.
Wszystkie strony


    Niektóre grupy uciekinierów Skorusa przeprowadzał osobiście przez granicę słowacką, inne doprowadzone przez niego z Turbacza przejmowali bracia Stanisław i Gustaw Frączyści oraz ich kuzyn Andrzej Frączysty-Kusztyjon. Granicę przekraczano między Chochołowem a Suchą Górą, kierując się na Witanową, skąd Hudec dowoził uchodźców taksówką do linii kolejowej biegnącej doliną Orawy. Niektóre grupy prowadzono grzbietem Skoruszyny do Twardoszyna i tam uciekinierzy wsiadali do pociągu.
Bracia Frączyści i Kusztyjon chodzili także szlakami w otoczeniu Doliny Chochołowskiej. Dopóki schronisko na Polanie Chochołowskiej było puste, zatrzymywali się czasem w budynku; kiedy nie czuli się bezpieczni, brali ze schroniska koce i wraz ze swymi podopiecznymi nocowali w lesie.
Granicę przechodzili na Przełączy Bobrowieckiej, skąd kierowali się na Ora-wice, lub przez Wołowiec i Jamnicką Dolinę docierali do Kokawy. Później, gdy do schroniska wprowadził się Grenzschutz, droga przerzutowa Doliną Chochołowską uległa likwidacji. Również szlak prowadzący przez Dolinę Kościeliska zagrożony był stałą penetracją patroli granicznych. W tej sytuacji szlak kurierski prowadził od Kościeliska Doliną Lejową pod szczyt Kominiarskiego Wierchu, stąd na Iwaniacką Przełącz i przez Dolinę Tomanową do słowackiej Doliny Cichej. Trasa ta, jako trudniejsza od poprzednich, używana była zazwyczaj przez kurierów, którzy nie prowadzili nikogo i jedynie szli z pocztą na Węgry.
Karol Skorusa pełnił służbę w ramach rejonu przerzutowo-dywersyjnego „Turbacz" do listopada 1941 r. Wtedy to zagrożony aresztowaniem opuścił Podhale i przeszedł do Budapesztu, gdzie pozostawał dyspozycji Bazy „Liszt", organizując trasy przerzutowe z Węgier na południe.
    Do akcji przerzutów granicznych włączyła się także zakopiańska placówka ZWZ. Kadrą jej działaczy stanowili członkowie silnej zakopiańskiej siatki dywersji pozafrontowej i Organizacji Orła Białego. W okresie istnienia nowotarskiego Inspektoratu ZWZ organizacja w Zakopanem miała status obwodu. Przerzutami kierował zastępca komendanta obwodu inż. Józef Hauslinger.
Główny kanał przerzutowy prowadził przez Doliną Kościeliską, mimo zagrożenia jakie stwarzały tam patrole Grenzschutzu. Organizatorem tej trasy był dawny legionista Józef Barestko. Prowadził on razem z żoną Emilią bufet na Hali Pisanej, który dzierżawił od Stanisława Pitonia z Kościelisk.
Berestko był jednym z pierwszych konspiratorów pod Tatrami. Już jesienią 1939 r. zorganizował „piątkę konspiracyjną" i został jej dowódcą. W pobliskim wąwozie Kraków ukrył wraz ze swym podkomendnym Stanisławem Karpielem dwa karabiny i pistolet „nagan"; broń tę od czasu do czasu przestrzeliwał, by nie skorodowała. Emilia Barestko pełniła funkcję łączniczki z Okręgiem ZWZ w Krakowie, przewożąc broń i bibułę.
     Do współpracy w realizacji przerzutów Berestko wciągnął Stanisława Marusarza,gospodarującego w schronisku na Hali Pysznej. Wolontariusze do Armii Polskiej zgłaszali sio u Stanisława Karpiela, który mieszkał u wylotu Doliny Kościeliskiej i stąd obserwował ruch patroli granicznych. Kiedy wiadomo było, że Grenzschutzu nie ma w dolinie, uciekinierzy szli przez Halę Pisaną do schroniska na Pysznej. Po wypoczynku ruszali pod wodzą przewodników na Pyszniańską Przełącz i przez Kamienistą Dolinę i Podbańska. docierali do przystanku kolejowego w Wychodnej, Dalszą drogę przez Słowację odbywali podobnie jak grupy przerzucane innymi trasami — pociągiem do granicy węgierskiej, którą przekraczali miedzy Kysakiem a Koszycami.
Trasa przez Pyszną chodziło w pierwszych miesiącach, okupacji wielu przewodników. Uciekinierów prowadził często do Wychodnej Stanisław Marusarz. W schronisku na Pysznej biwakowały nieraz spore grupy uciekinierów. Prowadzili ich Stanisław Kula, Józef Krzeptowski i siostra Marusarza Helena.
   Helena Marusarzówna, znakomita narciarka, mistrzyni Polski w kombinacji alpejskiej, niemal od początku okupacji włączyła się nurt działań konspiracyjnych. Pełniąc funkcję łączniczki miedzy Zakopanem a Krakowem, docierała czasem aż na Halę Gąsienicową do schroniska Bustryckich, gdzie od kurierów przybyłych z Wągier odbierała materiały konspiracyjne, które przenosiła dalej. Pomagała też w przerzutach granicznych, przeprowadzając przez granicę ochotników do Armii Polskiej. Kilkakrotnie, wspólnie z innymi kurierami, przekraczała w obie strony granicę słowacką i węgierską. W marcu 1940 r. podczas przekraczania granicy słowacko-węgierskiej Helena Marusarzówna została aresztowana. Przekazana przez Słowaków w ręce gestapo, przewieziona została do więzienia w Muszynie.
Stanisław Marusarz coraz rzadziej bywał w schronisku na Pysznej. Zdekonspirowany, obawiał się aresztowania. W drodze powrotnej z Węgier został zatrzymany przez Słowaków i uciekł z posterunku czetników w Szczyrbskim Jeziorze. Ostatecznie w marcu 1940 r. zdecydował się w obawie o los żony zabrać ja na Węgry.
   Dwa dni po aresztowaniu Heleny - niedaleko od miejsca, gdzie ją zatrzymano — w ręce słowackiej straży granicznej wpadło małżeństwo Marusarzów. Wkrótce przekazano ich Niemcom w Muszynie. W więziennych murach spotkali Helenę. Później całą trójkę przewieziono do sądeckiego więzienia. Po dwóch miesiącach Irena Marusarzowa została zwolniona, za kratami pozostał jej mąż i szwagierka.
Helenę Marusarzównę przewieziono później do więzienia w Tarnowie. We wrześniu 1941 r. została rozstrzelana przez Niemców w pobliskiej Podgórskiej Woli.
Stanisław Marusarz trafił do krakowskiego więzienia na Montelupich. Skazany na karę śmierci, dokonał brawurowej ucieczki przez więzienny mur. Zdołał umknąć pogoni i przedostać się na Węgry, gdzie doczekał końca wojny.



 

© 2008 Partyzanci AK

Poprawny? XHTML i CSS.