Pierwsze niejawne struktury oporu montowano - na polecenie II Oddziału Szta­bu Głównego WP - już na przełomie 1938 i 1939 r.; mowa o Siatkach Dywersji Po­zafrontowe/. Zakładano, iż jej ogniwa będą się opierały na członkach takich organi­zacji paramilitarnych, jak Związek Strzelecki³ czy też Związek Oficerów Rezerwy. Do zintensyfikowania działań organizacyjnych w tej mierze przyczyniła się wydat­nie sytuacja polityczno-militarna na terenie Czech i Słowacji⁴. Dopiero bowiem

w drugiej połowie marca 1939 r. kierowany przez kpt. ps. "Kordian" (NN)5 wydział Specjalny Oddziału II SG wyznaczył zadania dla dywersji pozafrontowej w wypad­ku konfliktu zbrojnego z Niemcami. Na terenach wzdłuż granicy z tym państwem poczęto rozbudowywać ściśle zakonspirowane struktury. Owe tajne zespoły bojowe podlegały dowódcom Rejonów Dywizji i dysponowały ukrytymi składzikami broni i materiałów bojowych⁶.

Ich przygotowanie i późniejszą działalność prześledzić można dokładniej na te­renie Podhala. W kwietniu lub maju tegoż roku przybyło tam trzech oficerów Od­działu II SG o nie ustalonych nazwiskach. Posługiwali się oni wówczas pseudoni­mami płk "Witold", "Waligóra" i "Wiktor,,7. Nawiązali oni bezpośredni kontakt z nowotarskim starostą Marianem Głutem, który ułatwił im nawiązanie znajomości w terenie⁸. Wkrótce przystąpili oni do organizowania grup dywersyjnych w Czor­sztynie, Nowym Targu, Zakopanem i Chochołowie. Grupa czorsztyńska obejmowa­ła 20 osób, nowotarska i zakopiańska po 40, a chochołowska 30⁹.

Ostatnia z nich od samego początku rozdzierana była konfliktami personalnymi.

Już na wstępie podoficer l psp Karol Skorusa prosił werbujących go oficerów, by zachowali ów fakt w tajemnicy przed Fronczystymi. Po objęciu nad nią komendy przez Andrzeja Fronczystego ps. "Kusztyjan", którego zastępcą został Franciszek Fronczysty, z organizacji tej wystąpili: wpierw Skorusa, a następnie Jan Toczek ps. "Kaźniczek" oraz Stanisław Styrcula. Motywował to następująco: "Oświadczy­łem Oficerom, Fronczyści to ludzie chwiejni i jakby zostali ujęci, to by mnie zdra­dzili" i dalej: " ... wystąpiliśmy i odmówili przysięgi z tego powodu, wiedzieliśmy jacy to są fałszywi Fronczyści"

Werbunek do tych ko_nspiracyjnych struktur odbywał się za pośrednictwem lo­kalnych oddziałów ON. Formowane przez "Witolda" grupy działać miały w powie­cie żywieckim, na Orawie oraz w Pieninach i Beskidzie Sądeckim II. Całość tych struktur podzielono na cztery zgrupowania: "Cieszyn", "Chochołów", "Zakopane" i "Kościelisko".

Podstawowym elementem tej organizacji była "trójka", to jest dowódca i dwóch członków 13. Do l IX 1939 r. w Nowym Targu zdołano poddać szkoleniu około 40 dywersantów. Zajęcia dla nich prowadzono w szkole w Waksmundzie. W lipcu do Nowego Targu dotarł wagon z materiałami wybuchowymi i bronią strzelecką. Zmagazynowano ją w gmachu starostwa. Przypadające na każdą z grup materiały wybuchowe i broń ukryto w terenie. Z reguły zostały one zakopane. Stosowne szki­ce sytuacyjne miejsc ukrycia zostały natomiast przekazane wspomnianym wyżej oficerom Oddziału II SG^I4• Zasadniczym zadaniem w okresie bezpośrednio poprze­dzającym wybuch wojny było przechodzenie na Słowację i gromadzenie informacji o stacjonujących tam jednostkach niemieckich. Strukturę zakopiańską podzielono na dwie części. Jedną z nich kierował Antoni Suchecki 15, drugą Jan Sawicki, a całym zgrupowaniem dowodził płk "Wiktor" 16. W Poroninie natomiast zorganizowano piątkę, którą komenderował Karol Kupiec. Prócz niego zwerbowano do niej jego braci: Bolesława, Jana Józefa i Władysława. Kontakt utrzymywał z nimi wspomnia­ny wyżej oficer NN ps. "Witold". W czerwcu 1939 r. zostali oni wyposażeni w broń, w sierpniu natomiast skierowano do Legionowa koło Warszawy, gdzie zlo­kalizowano centrum szkolenia Oddziału II SG, szefów grup zakopiańskich: A. Su­checkiego i J. Sawickiego. Tam też zastał ich wybuch wojny, a do Zakopanego wró­cili oni dopiero po dwóch tygodniach^.

Na terenie powiatów stanowiących bazę mobilizacyjną l psp działania w kierun­ku stworzenia niejawnych grup dywersyjnych podejmowali także jego oficerowie, z dowódcą pułku płk. Kazimierzem Krudowskim na czele. Wszyscy członkowie ty­chże grup przeszli dość intensywne szkolenie w zakresie dywersji, a niektórzy także pewne elementy normalnego szkolenia wojskowego, zwłaszcza w strzelaniu. Ich udział w kampanii wrześniowej był jednak stosunkowo nieznaczny. Na Podhalu, w sierpniu 1939 r., zorganizowano wspólną odprawę wszystkich trójek, po której nieliczni jej uczestnicy otrzymali broń. Większość jej zapasów została natomiast złożona w Zakopanem u Ignacego Bujaka. Agresja Niemiec zaskoczyła konspirato­rów. Ich przywódcy przebywali wówczas w Warszawie i dopiero po około 14 dniach zjawili się w Zakopanem. Jedynie nieliczne trójki podjęły na własną rękę próby przeprowadzenia operacji dywersyjnych 18. Rozwinięciu szerszej działalności nie sprzyjało jednak przede wszystkim szybkie przemieszczanie się frontu na wschód, a także towarzyszący mu chaos. W rezultacie większość ogniw nie prze­prowadziła żadnych akcji^l9.

Tymczasem już w trakcie kampanii wrześniowej, a następnie bezpośrednio po jej zakończeniu zaczęły powstawać zarówno samorzutnie, jak i w sposób kierowany pierwsze organizacje konspiracyjne, których zasadniczym celem była walka z oku­pantem. Na terenach interesujących nas powiatów pojawiło się ich sporo. Jedne rych­ło podporządkowały się strukturom centralnych SZP, a następnie ZWZ, inne funkcjo­nowały czas jakiś samodzielnie. Zostały one albo rozbite przez okupacyjne siły bez­pieczeństwa, albo scaliły się z ZWZ-AK, a czasami także z innymi organizacjami.

Najważniejszą powstałą podówczas strukturą konspiracyjną była Organizacja Orła Białego (OOB). Zainaugurowała ona działalność w Krakowie już 20 IX 1939 r. Jej komendantem został mjr rez. Kazimierz Kierzkowski ps. "Prezes,,20. Niemalże natychmiast powołano do życia zespół, który miał się zająć tworzeniem placówki o nazwie Rejon Podhale. Obejmować ona miała swym zasięgiem powiaty: nowotar­ski, limanowski i nowosądecki. Kierownikiem zespołu i równocześnie komendan­tem tegoż Rejonu mianowano miejscowego dowódcę Dywersji Pozafrontowej kpt. rez. Henryka Radosińskiego ps. "Herfurt,,21.

Początkowo jej członkowie rekrutowali się głównie ze Związku Strzeleckiego, Związku Oficerów Rezerwy, Przysposobienia Wojskoweg0²² oraz Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej.